Все новости Алтая
на одном сайте

Балдарды? ару телекейинде

Балдарды? ару телекейинде
Новости
08:57, 05 октябрь 2017
2 178
0
?ред?чи—ол баланы? ич к??н-табыны? т?з??чизи, оны? учун ол ја?ы ?з?п јаткан кижини? к??нин, санаазын, ич-к?р?мин јакшы, јарт билетен ле о?дойтон кижи болор керек. Калада алтай балдарды ?редетен сок ја?ыс 7 та?малу школды билбес улус јок болор. Jирме беш јылда? ажыра т??кил? школыста ак-чек иштеп јаткан ченемелд?, билгири бийик ?ред?чилерле оморкобос арга јок. Онызы с??ндирет. Оогош болчомдорды билгирди? ачылталарына јайадып, ј?р?мни? ле бичик-биликти? о?домолдорына таскадып тургандарды? тоозында Эльза Тарыновна Басаргина.

Эльза Тарыновнаны? (Дибакова) чыккан-?ск?н јери О?дой аймакты? Кайырлык јурты. Ол 1962 јылды? јайыны? калганчы айында ишмекчи улусты? билезинде чыккан. С??ги майман. Адазы Тарын Капшагаевич ле энези Наслат Иженеровна алдына? ла бери мал-ашта иштеген. Иште?кей ле ус улус болгон. Энези к?к ийнени к??к?р? тудар с?рекей эпчил ус болгон. Оны? шидеген алтай ?д?к-тонын эмдиги јетире бала-барказы кийип ј?рет. Олор беш бала азырап чыдаткан. Эльза ?чинчизи. Балдарды? энези јада каларда, адазы карыыр јажы јеткенче бала-барказыны? јанында, 80 јашты ажа да берген болзо, атка минген мал-ажын к?р?шкен ј?рет.

Эльза Тарыновна јаан ла нак биледе чыдап, 10 классты Jоло јуртта божоткон. 1979 јылда Горно-Алтайсктагы педагогикалык институдына кирген. 1984 јылда ?ред?зин божодып, ишке кирген. Баштапкы педагогикалык јолы О?дой аймакты? Туйакту, оно? Кара-Кобы јурттарында ?тк?н. 1985 јылда Павел Басаргин деп јиитке барып, биле т?з?г?нд?р. Кара-Кобыны? школында 13 јыл једимд? иштеген, калганчы 4 јылды? туркунына школды? башкараачызы болгон. «Бу школды? кичинек ?м?лигине, кожо иштеген ?ред?чилериме, јуртты? албаты-јонына быйанду ј?редим. Олор мени к?пк? ?реткен ле тазыктырган»—деп, ол куучындайт. ?редип койгон балдары эмди бойлоры айылду-јуртту, бала-баркалу ?ред?чизине быйанду ј?ргилейт.

1990-чы јылдарды? к?ч акча-манат т?л?б?й турган ?йл?рд? јиит биле калага к?ч?п келген. Олор ?ч балазын 7-чи та?малу школго берген. Эльза Тарыновна 2003 јылда бу школго ишке кирген, ол тушта школды? директоры болуп Юлия Григорьевна Сакашева иштеген. Jурттарда? келген ?ред?чилерди ишке алып, тазыктырган, ?реткен кижиге ол јаан быйанын айдат. Таскамалду ?ред?чи ?м?ликке т?рген кожулып, тоомјыда боло берген. ?ред?чи кижини оогош болчомдор к?н?? сайын к?ск? чилеп к?рг?лейт. Олор оны? ја?ыс ла јаркындалган чырайын, јараш кийингенин, кылык-ја?ын, айткан эрмек-куучынын бойына алынар эмес. Онойдо ок оны? ич-к?р?мин, санаа-укаазын, ј?регини? јалакайын ончо јанына? алгылайт.

Бу јанына? Эльза Тарыновна бойыны? јерлежи, јарлу бичиичи, поэт Борис Укачинни? «Кижи ол б?д?н телекей, оны ачарга бойы? Кижи бол» деп с?ст?рине тайанып иштейт. Бу ?ред?чини? т?с амадузы—ол алтай литературага ла тилге балдарды? билгирлерин ле јилб?лерин ты?ыдары. Оны? учун ол ј?з?н-башка эп-аргаларды тузаланып, бойыны? јилб?ЗИЛе, билимни? байлыгына ?ренчиктерди таскадып, текши кеендикке јууктадат. ?ренчиктерди? билгирлерини? тере? болгонын башка-башка маргаандарда эрчимд? турушканы ла је??чил јерлер алгылап тургандары керелейт.

Эльза Тарыновна ?ред?чини? ижиле коштой баштамы класстарды? ?ред?чилерини? ?ред? аайынча башкараачызыны? ижин једимд? апарып јат. Бу база је?ил эмес иш. Онойдо ок ол ууламјыларлу керектерде, семинар-јуундарда, Туулу Алтайды? ?ред?чилериле туштажуларда, ада-энелерди? јуунында бойыны? ченемелиле ачык ?лежет, ја?ы јетир?-билгирлерле таныжарга амадайт. Эльза Тарыновнага баштадып, ?ред?чилер башка-башка конкурстарда туружат. 2014 јылда «Путь к успеху» деп талалык к?р?-маргаанда туружып, 1-кы јерге чыккан, алтай тилди? программазы аайынча 3-чи јер алган. Ол јаан једим.

«Б?г?нги к?нде баштамы классты? ?ред?чилери ресгимназияны? ја?ы туразында иштейдис. Школ ончо јанына? јеткилделген, 12 классты? ончозында интерактивный досколор ло компьютерлер бар. Jа?ы ?ред?л? јылда бу школыста 340 бала бир сменала ?ренет. J?к ле баштапкы класстарды алзабыс, 4 класс. Бисти? э? ле ??з?ре сурагыс—ол калада ?ск?н алтай балдар т?р?л тилин билбезинде. Ада-энелерди? айтканыла, балдар орус садтарга ј?р?п, тилин ундып койот. Мен сананзам, бала айлында алтайлап куучындажып турза, не ундылар ол. Jылды? сайын бисте т?р?л тилин билбес ле коомой билер балдарды? тоозы там ла к?пт?йт. Алтай тилди балдар ?ск? албатыларды? тилиндий ?ренип турганы ачынчылу»—деп, ?ред?чи санааркайт.

Ченемелд? ?ред?чини? ижи јолду баалалат. Онызын оны? к?п тоолу К?нд?л? грамоталары керелейт. J?р?мде кижини? ырызы ижинде, кожо иштеп јаткан улузында. «Бисти? школды? ?м?лигинде нак ла бой-бойына болужар, ј?м??р, ак к??н-санаалу улус иштейт. Ончо ?ред?чилерди бу келип јаткан байрамла уткыйдым. Алкы бойлорына су-кадык к??нзейдим»—деп, Э. Басаргина айдат.
Бойы керегинде к?п куучындаарын с??бес, кемзинчек эпши ја?ыс ла ченемелд? ?ред?чи эмес, онойдо ок ?ч балазыны? кару энези, барказыны? кару јааназы. Jаан уулы Мерген Кемеровоны? военный инстидудын божоткон, чер?чил офицер, айыл-јуртту, Арменияда иштейт. Кич? уулы Амаду каланы? электросетинде иштейт. Кызы Айана Томскты? мединститудын божодып, врач-рентгенолог болуп, ижи к?нд?ге берди. Балдары бийик ?ред? алып, иштегилеп ј?ргени эне-адазыны? оморкодузы ла ырызы.

Т?р?л, кару школыны? ?м?лиги Эльза Тарыновнаны ?ред?чини? к?ниле уткып, мына? ары ижинде јаан-јаан једимдер, су-кадык ла ырыс-кежик к??нзейт.

Балдарды? ару телекейинде


Алтайдын Чолмоны газеттен - http://altaicholmon.ru